Meisje: “Bianca wist je dat als je een zwangerschapstest koopt, er een morning-afterpil in zit?”

Bianca: “Hoe weet je dat?”

Meisje: “Dat zag ik op TikTok.”

De ‘Plan B’ trend op TikTok is alweer een tijd geleden. Eind 2019 / begin 2020 ging hij viral. Filmpjes van jonge meiden die een zwangerschapstest open maakten en een pil in de test vonden. Ze namen de pil in en dachten dat het de morning-afterpil was. Geheel onterecht. De pil in de test bevat namelijk geen enkele stof die een zwangerschap kan voorkomen. De inhoud van de pil is te vergelijken met silicagel (droogmiddel), een stof die zeker niet geschikt is om in te nemen.

Dit verontrust me. Sowieso is het niet verantwoordelijk om zomaar een pil te slikken, zoals de meiden doen in bovengenoemd filmpje. Maar daarnaast is het enorm zorgelijk dat inhoud van filmpjes voor waarheid wordt aangenomen, puur omdat het op social media te vinden is. En dan niet alleen op het moment dat het filmpje viral gaat, maar ook een tijd daarna.

Uit deze situatie blijkt wel dat informatie uit een filmpje op social media gemakkelijk voor waarheid wordt aangenomen en dat kopieergedrag ontstaat dat gevaarlijk kan zijn voor de lichamelijke en mentale gezondheid. Clearblue waarschuwt op hun website over deze trend op TikTok.

Nadat ik het meisje gesproken had, was ik benieuwd hoe jongeren dit eigenlijk presenteerden op TikTok. Wat had zij gezien? Ik verdiepte me dus in ‘Plan B’ op TikTok en kwam diverse filmpjes tegen. Allerlei meiden die een zwangerschapstest openden en een pil vonden in de test. Sommige van hen namen de pil in in de veronderstelling dat het een morning-afterpil was. De filmpjes gaven mij een helder beeld van hoe de trend viral ging.

Met het meisje had ik trouwens een goed gesprek. Ik kon haar uitleggen dat er geen zwangerschapstest bestaat met een morning-afterpil erin. In ons gesprek kwamen twee thema’s aan de orde:

  1. Gebruik van anticonceptie en seksualiteit
  2. Gevaren van social media en fakenews

Social media en jongeren

Zoals dit geval ook weer bewijst: veel van onze jongeren zijn beïnvloedbaar voor nepnieuws.

Sommigen van hen nemen het al snel voor waarheid aan en verspreiden het ook nog actief. Het geloven en het verspreiden van nepnieuws kan gevaarlijk zijn voor de gezondheid van jongeren en er kan polarisatie ontstaan. (zie blog Fakenews) Het kost veel moeite om dit soort informatie te ontkrachten en het heeft effect op de lange termijn. Iemand die tussen zijn of haar twaalfde en achttiende veel nepnieuws heeft gelezen en voor waar heeft aangenomen, gelooft dat waarschijnlijk op zijn dertigste nog. (Zie blog Fakenews)

Ondanks dat de trend op TikTok eind 2019 / begin 2020 viral ging, geloofde het meisje nog steeds dat er een morning- afterpil in de zwangerschapstest zat. Het was nodig om deze informatie te ontkrachten. Gelukkig heb ik een betekenisvolle relatie met dit meisje, er was genoeg vertrouwen om dit ook echt te kunnen doen.

Social media heeft veel meer impact op jongeren dan we vaak denken of doorhebben. Het kan positief uitpakken als er positieve en inspirerende zaken gepost worden, maar het kan ook verkeerd uitpakken als het om nepnieuws gaat. Jongeren hebben een referentiekader nodig en goede voorbeelden. Jij als professional kunt jongeren helpen om nepnieuws te herkennen.

Tips voor jou als jongerenwerker

  • Ga respectvol met de jongere om. Misschien denk je bij jezelf “Hoe dan?” maar jongeren krijgen op social media heel veel filmpjes en beelden te zien die ze voor waarheid aannemen. Stel de jongere gerust door te vertellen dat het voor iedereen moeilijk is om nepnieuws te herkennen.
  • Zoek de verbinding met de jongere door naast de jongere te staan en aan te sluiten bij de leefwereld van hem of haar. Stel open vragen:
    • Vertel eens wat meer.
    • Op welk platform heb je de informatie gevonden?
    • Kun je het naar mij sturen of laten zien?
    • Hoe kijk jij naar de situatie?
    • Wat denken de mensen om je heen over deze informatie ?
  • Ga samen op zoek naar de waarheid rondom de post/ het berichtje. Gebruik daarbij de #YNG Fakenews Checklist.
  • Maak van de gelegenheid gebruik om thema’s te bespreken die je tegenkomt. Denk maar aan mijn situatie met het meisje. Ik kon gelijk met haar praten over anticonceptie, seksualiteit, social media en fakenews.
  • Bevraag jongeren regelmatig op trends en informatie die ze op social media tegenkomen. Het zorgt ervoor dat je zelf op de hoogte bent, zodat je aan kunt sluiten bij de leef- en belevingswereld van de jongeren. Ze vinden het vaak prima om je uitleg te geven over wat er online gebeurt. De vragen die je stelt over social media geven je een mooie aanleiding om inhoudelijk te praten over thema’s die de jongeren bezighouden.

Bij You!nG vinden we het super belangrijk dat jongeren weerbaar en sterker gemaakt worden, ook op het gebied van social media. We hebben een #YNG Fakenews Checklist en een Think Before Post flowgram ontwikkeld om hen daarbij te helpen. Ook onze #YNG Escape Game is ontwikkeld om jongeren bewust te laten zijn van de gevaren en kansen van social media.

Wil je jongeren weerbaar maken wat betreft social media? We denken graag met je mee! Neem gerust contact met ons op.